Κόκκινο κρέας Καρκινογόνο για τον άνθρωπο.
Updated: Jan 11, 2022
Τον Οκτώβριο του 2015, 22 επιστήμονες από 10 χώρες στη Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας για το Καρκίνο στη Λυών της Γαλλίας αξιολόγησαν τη καρκινογένεση της κατανάλωσης του κόκκινου 'κρέατος', του επεξεργασμένου (κόκκινου και μη), παρα- και υπό- προϊόντων τους. Τι εννοούμε με τον όρο κόκκινο 'κρέας'; Βοδινό, χοιρινό, αρνίσιο, κρέας αλόγου, κρέας προβάτου, κρέας κατσίκας , συμπεριλαμβανομένου του κιμά ή κατεψυγμένου ‘κρέατος’, το οποίο καταναλώνεται μαγειρεμένο. Τι εννοούμε με τον όρο επεξεργασμένο; ‘Κρέας’ που έχει υποστεί σκλήρυνση, κάπνισμα, ζύμωση, αλάτισμα και άλλες διεργασίες για την ενίσχυση της γεύσης ή τη βελτίωση της συντήρησης τους.Στα επεξεργασμένα ‘κρέατα’ βάση ΠΟΥ συγκαταλέγονται επίσης και ‘κρέας’ πουλερικών, καθώς και παραπροϊόντα όπως το συκώτι αλλά και υποπροϊόντα όπως το αίμα!!
Με βάση τα όσα μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σε διεθνείς μελέτες και στις θέσεις οργανισμών διατροφολογίας :
Το επεξεργασμένο κρέας έχει ταξινομηθεί ως καρκινογόνο Ομάδας 1 για τον άνθρωπο (δηλαδή χωρίς αμφιβολία καρκινογόνο). Κάπνισμα και αμίαντος έχουν επίσης ταξινομηθεί ως Ομάδας 1 καρκινογόνα.Η κατηγορία αυτή χρησιμοποιείται όταν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για την καρκινογένεση στους ανθρώπους από την έκθεση σε έναν παράγοντα. Συγκεκριμένα η ταξινόμηση βασίζεται σε επαρκή τεκμήρια από επιδημιολογικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος προκαλεί καρκίνο του παχέος εντέρου.
Το δε κόκκινο κρέας έχει ταξινομηθεί ως Ομάδας 2Α, δηλαδή πιθανότατα καρκινογόνο για τον άνθρωπο. Αν και υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες που δείχνουν θετική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος και της εμφάνισης καρκίνου, τα απαραίτητα στοιχεία ακόμη συλλέγονται και για αυτό δεν γίνεται λόγος για βεβαιότητα αλλά για πιθανό ρόλο του κόκκινου κρέατος στην καρκινογένεση.Όμοια δεν έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση του λευκού κρέατος ως καρκινογόνου, αν και η μελέτη EPIC το συσχετίζει με την εμφάνιση Β- λεμφωμάτων (σε μέγεθος δείγματος 411.000 ανθρώπων).ΟΙ μελέτες σχετικά με την καρκινογένεση από τη βρώση ζώων και ζωικών παραγώγων, πληθαίνουν.
Μέχρι πρόσφατα ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο αξιολόγησε περισσότερες από 800 μελέτες σχετικά με τον καρκίνο, για να διατυπώσει την παραπάνω θέση σχετικά με τον κίνδυνο καρκινογένεσης από το επεξεργασμένο και το κόκκινο κρέας.
Πριν βιαστείτε να πείτε για ελάχιστη, ασφαλή κατανάλωση, δείτε τι απαντά ο Διεθνής Οργανισμός Υγείας σε σχετικό ερώτημα :
"Πόσο κρέας είναι ασφαλές να τρώμε;"
"Ο κίνδυνος αυξάνεται με την ποσότητα του καταναλισκόμενου κρέατος, όμως τα διαθέσιμα στοιχεία για την αξιολόγηση δεν επιτρέπουν το συμπέρασμα σχετικά με την ύπαρξη ασφαλούς επιπέδου (κατανάλωσης)"Δεν είναι, όμως, μόνο ο καρκίνος ανάμεσα στους κινδύνους από τη βρώση ζώων.Για αυτό και πολλές εθνικές συστάσεις για την υγεία προτείνουν περιορισμό στην πρόσληψη επεξεργασμένου και κόκκινου κρέατος τα οποία συσχετίζονται με σημαντικό κίνδυνο θανάτου από καρδιακή προσβολή, διαβήτη και άλλα νοσήματα. Για αυτό και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στις συστάσεις του για το τι ορίζεται ως υγιεινή διατροφή, δεν συμπεριλαμβάνει το κρέας. Και ούτε ορίζει ως υποχρεωτική την κατανάλωση οποιουδήποτε ζωικού παραγώγου.Εξάλλου οι μεγάλοι οργανισμοί διατροφολογίας συμφωνούν με αυτό και δηλώνουν επίσημα ότι οι ολικά φυτικές δίαιτες είναι κατάλληλες για όλους και ότι απομακρύνουν από τον κίνδυνο εμφάνισης μεταβολικών, καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών νοσημάτων.
Πως βγήκε το πόρισμα; Πάνω από 800 επιδημιολογικές μελέτες διερευνήθηκαν για να αναδειχθεί η συσχέτιση του καρκίνου του παχέος εντέρου με τη κατανάλωση του κόκκινου και επεξεργασμένου ‘κρέατος’. Ενώ οι κλινικές τυχαιοποιημένες μελέτες είναι το gold standard της επιστήμης, είναι αδιανόητο και ανέφικτο να γίνουν σε τέτοιο επίπεδο.Το πόρισμα βασίστηκε επίσης σε πληθυσμιακές case-control μελέτες υψηλής ποιότητας. Βασίστηκε σε μελέτες που είχαν ποσοτικά διατροφικά δεδομένα από επικυρωμένα ερωτηματολόγια, μεγάλου μεγέθους δείγματος και ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑ μεγάλες πιθανές συγχύσεις για τις σχετικές περιοχές καρκίνου.Ενώ η πλειοψηφία των μελετών που περιελήφθησαν αφορούσαν το καρκίνο του παχέος εντέρου, τα στοιχεία ήταν διαθέσιμα για περισσότερους από 15 άλλους τύπους καρκίνου, όπως του πάγκρεας, του προστάτη (κυρίως του προχωρημένου καρκίνου του προστάτη), αλλά και του στομάχου (συσχέτιση με το επεξεργασμένο 'κρέας')!!
Το συμπέρασμα ήταν ότι υπάρχουν επαρκείς αποδεικτικά στοιχεία στους ανθρώπους για τη καρκινογένεση της κατανάλωσης του επεξεργασμένου 'κρέατος'. Όσον αφορά το κόκκινο 'κρέας', το πόρισμα βασίστηκε στην ύπαρξη επιδημιολογικών μελετών αλλά επειδή δεν ήταν τόσο ισχυρές, βασίστηκε περισσότερο σε μηχανιστικές μελέτες στη πεπτική οδό (NOCs, PAHs, HAAs, haem), όπου και το κατέταξε στην ομάδα 2Α. O αιμικός σίδηρος παρατηρήθηκε να προκαλεί το σχηματισμό NOCs και προιόντα λιπιδιακής οξείδωσης στο έντερο. Οι ετεροκυκλικές αμίνες που σχηματίζονται με το ψήσιμο (γιατί δε τρώγεται φυσικά ωμό) είναι γονιδιοτοξικές, προκαλώντας βλάβες στο DNA.
Πηγές στο γράφημα.
Στοιχεία 2018 σχετικά με τα είδη καρκίνων που εμφανίστηκαν στους Έλληνες το 2018.
Όπως και σε παγκόσμια κλίμακα, έτσι και στην Ελλάδα ο καρκίνος του πνεύμονα φαίνεται να κυριαρχεί με το καρκίνο του στήθους, το καρκίνο του προστάτη, τον ορθοκολικό καρκίνο και το καρκίνο της ουροδόχου κύστης να ακολουθούν. Από τους καρκίνους που έχουμε δει δημοσιευμένες έρευνες πάνω στο ρόλο της χορτοφαγίας σε προληπτικό επίπεδο είναι στο καρκίνο του στήθους, στο καρκίνο του προστάτη και του ορθοκολικού.Στον καρκίνο του στήθους, ο λιναρόσπορος, η σόγια, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και οι φυτικές ίνες έχουν μελετηθεί για τα προστατευτικά οφέλη τους.Στον καρκίνο του προστάτη, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά (χολίνη) και η έλλειψη άσκησης έχουν δειχθεί να συμβάλλουν στη εμφάνιση αυτού του καρκίνου.
Από τις πιο γνωστές δοκιμές αυτή του Dr. Ornish, είδαμε τους συμμετέχοντες που ακολούθησαν φυτοφαγική διατροφή και έκαναν αλλαγές στο τρόπο ζωής τους να είχαν μειωθεί κατά 4% τα επίπεδα PSA (prostate specific antigen- δείκτες καρκίνου του προστάτη) ενώ μετά από 2 χρόνια είχαν αποφύγει όποια χειρουργική επέμβαση συγκριτικά με αυτούς που δεν έκαναν αλλαγές.Όσον αφορά τον καρκίνο του ορθοκολικού, τα δεδομένα ξεκινάνε από το πόρισμα του ΠΟΥ, μέσα από επιδημιολογικές και μηχανιστικές έρευνες που ανέδειξαν την ισχυρή σύνδεση κόκκινου κρέατος με το καρκίνο του παχέος εντέρου. Ίδιοι παράγοντες, αλλά και κορεσμένα λιπαρά, χοληστερόλη, η έλλειψη φυτικών ινών και η χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών έχουν συνδεθεί με την εμφάνιση αυτού.
Αυτό το οποίο βλέπουμε από διάφορες δημοσιευμένες έρευνες είναι ότι τα φρούτα, λαχανικά, φυτικές ίνες, σιτηρά ολικής, δημητριακά, σπόροι, ξηροί καρποί, αντιοξειδωτικά, η άσκηση, η αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ προστατεύουν από κάθε μορφή καρκίνου ακόμα και σε επιγενετικό επίπεδο.Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι κάθε μερίδα κόκκινου κρέατος αύξησε τον κίνδυνο CKD κατά 15%, ενώ μία δόση επεξεργασμένου κρέατος αύξησε τον κίνδυνο CKD κατά 28%."Η υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένου κρέατος συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο CKD. Επιπλέον, η υποκατάσταση του συνολικού κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος στη διατροφή με άλλες πηγές διατροφικών πρωτεϊνών (όπως ξηροί καρποί και όσπρια) συνδέθηκε με χαμηλότερο κίνδυνο CKD ", κατέληξαν οι ερευνητές.Βρέθηκε πειστική σχέση μεταξύ της μεγαλύτερης πρόσληψης κόκκινου κρέατος και καρκίνου, ειδικά με ορθοκολικές, πνευμονικές, οισοφαγικές και γαστρικές κακοήθειες. Η αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος βρέθηκε επίσης να σχετίζεται με καρκίνους του παχέος εντέρου, του οισοφάγου, της γαστρικής και της ουροδόχου κύστης.
Καρκίνος του μαστού:
●Η αυξημένη πρόσληψη λίπους (ιδιαίτερα από ζωικές τροφές) συνεπάγεται αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
●Στα τέλη της δεκαετίας του 40 ο καρκίνος του μαστού ήταν πολύ σπάνιος στην Ιαπωνία αφού λιγότερο από το 10% της πρόσληψης θερμίδων προερχόταν από λίπος.Οι Γιαπωνέζες που ακολουθούν δυτική διατροφή (καθημερινή κατανάλωση κρέατος) διατρέχουν 8,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο.
● Σε Κινεζική μελέτη – αξιολογήθηκαν 73.223 έφηβες και ενήλικες γυναίκες. Η επαναληπτική εξέταση μετά από διάστημα 7,4 ετών κατά μέσο όρο έδειξε ότι εκείνες με την μεγαλύτερη πρόσληψη πρωτεΐνης σόγιας διέτρεχαν τον μισό κίνδυνο εμφάνισης προεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού (1).
●Ερευνητές του πανεπιστημίου Χάρβαρντ διεξήγαγαν μια ανάλυση προοπτικών σε 90.665 γυναίκες ηλικίας 26-46 ετών (2).
Υπήρξε άμεση συσχέτιση ανάμεσα στην πρόσληψη ζωικού λίπους και τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Δεν υπήρξε συσχέτιση με τα φυτικά λίπη.
●Το Αντικαρκινικό Ινστιτούτο του Οντάριο ανακάλυψε ότι η υψηλή πρόσληψη κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου κατά 17% και η αυξημένη πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών κατά 19% (3).
Αιτίες:
●Η κατανάλωση λιπαρών τροφών (ιδιαίτερα ζωικού λίπους) προκαλεί αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων η οποία προάγει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
●Η αύξηση της κατανάλωσης οσπρίων, λαχανικών, φρούτων και δημητριακών και ο περιορισμός των ζωικών προϊόντων οδηγεί σε πτώση των επιπέδων εστραδιόλης (οιστρογόνο) στο αίμα της τάξης του 30%.
Ορθοκολικός Καρκίνος:
●Η κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος συνδέθηκε με τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισής του.
●Ερευνητές του πανεπιστημίου Χάρβαρντ ανακάλυψαν ότι όσοι καταναλώνουν καθημερινά μοσχαρίσιο, χοιρινό ή αρνίσιο κρέας διατρέχουν σχεδόν 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο του εντέρου σε σχέση με εκείνους που τα αποφεύγουν (4,5).
●Στο πλαίσιο ιατρικής έρευνας που ξεκίνησε το 1962 και δημοσιεύτηκε πρόσφατα εξετάστηκαν 148,610 ενήλικες (6):Η ομάδα ανδρών που κατανάλωνε περίπου 90γρ κρέας καθημερινά και των γυναικών που κατανάλωναν περίπου 60γρ παρουσίασαν 30-50% μεγαλύτερο κίνδυνο.
● Παλαιότερες έρευνες έδειξαν ότι η κατανάλωση λευκού κρέατος εγκυμονεί 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με τη χορτοφαγική/βίγκαν διατροφή.
Πιθανές αιτίες:
●Για να απορροφήσει το λίπος το ήπαρ παράγει χολή που αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη. Μετά το φαγητό η χολή πηγαίνει στο έντερο όπου τα βακτήρια τη μετατρέπουν σε δευτερεύον χολικό οξύ (καρκινογόνα κύτταρα).Το κρέας όχι μόνο περιέχει λίπη αλλά επιπλέον ευνοεί την παραγωγή των βακτηριδίων που προκαλούν την παραγωγή αυτού του οξέος.
Καρκίνος του Προστάτη:
●Η πρόσληψη λίπους στους άντρες αυξάνει την παραγωγή τεστοστερόνης και τον κίνδυνο καρκίνου.
●Ερευνητές του Χάρβαρντ εξέτασαν 15.000 άντρες και συμπέραναν ότι όσοι κατανάλωναν κρέας 5 φορές την εβδομάδα διέτρεχαν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο συγκριτικά με εκείνους που κατανάλωναν κρέας λιγότερο από 1 φορά την εβδομάδα (7).
Άλλα είδη Καρκίνου:
● Νεφρικό Κυτταρικό Καρκίνωμα:
Άντρες και γυναίκες που καταναλώνουν κρέας 5 φορές την εβδομάδα διατρέχουν 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου [Journal of American Dietetic Association (Επιθεώρηση της Αμερικανικής Διαιτητικής Εταιρίας)] (8).
●Η Επιθεώρηση της Βρετανικής Αντικαρκινικής Εταιρίας (British Journal of Cancer) αναφέρει ότι οι χορτοφάγοι διατρέχουν 12 φορές μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου συγκριτικά με όσους καταναλώνουν κρέας (9).
●Μετά από παρακολούθηση 61.000 κρεοφάγων και χορτοφάγων επί 12 έτη παρατήρησαν δραστική μείωση της εμφάνισης των καρκίνων του αίματος (λευχαιμία, πολλαπλό μυέλωμα και λέμφωμα non-Hodgkins) στους χορτοφάγους της τάξης του 45%.
Είναι το βιολογικό Κρέας Υγιεινή τροφή;
(Προειδοποίηση: Όχι)
Ως βιολογικό ορίζεται το κρέας που προέρχεται από ζώα που τρέφονται με βιολογικές τροφές, έχουν πρόσβαση στην ύπαιθρο και δεν τους δίνονται αντιβιοτικά. Ως βιολογικές ορίζονται οι καλλιέργειες στις οποίες δεν χρησιμοποιούνται συμβατικά παρασιτοκτόνα και λιπάσματα λυματολάσπης με βάση το πετρέλαιο. Ωστόσο το βιολογικό κρέας εγκυμονεί τους ίδιους κινδύνους για τη υγεία με το «συμβατικό».
Χοληστερόλη:
●Το ήπαρ παράγει φυσικά όλη τη χοληστερόλη που χρειαζόμαστε – όλα τα ζωικά προϊόντα περιέχουν χοληστερόλη σε αντίθεση με τα φυτικά τρόφιμα που δεν περιέχουν ουσιαστικά καθόλου.
●Η πρόσληψη επιπλέον χοληστερόλης, καλής ή κακής (LDLή HDL) αυξάνει τον κίνδυνο απόφραξης των αρτηριών.
●Ένα διεθνές συνέδριο κατέληξε ότι η ιδανική πρόσληψη χοληστερόλης είναι η μηδενική, συμπέρασμα που επαληθεύτηκε από μελέτη του πανεπιστήμιου Χάρβαρντ.
Κορεσμένα λιπαρά:
●Οι επίδρασή τους είναι πιο επιβλαβής από της χοληστερόλης και τα επίπεδά τους δεν επηρεάζονται από το αν το κρέας είναι βιολογικό ή όχι.
●Τα κορεσμένα λιπαρά προκαλούν αύξηση της παραγωγής χοληστερόλης από το ήπαρ. Ακόμα και το κοτόπουλο και η γαλοπούλα (άπαχα κρέατα) μαγειρεμένα χωρίς το δέρμα αποτελούνται κατά 20% από λιπαρά.
●Μελέτη που διεξάχθηκε από την Ιατρική Επιθεώρηση της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας (Australia and New Zealand Journal of Medicine) έδειξε η χορτοφαγική διατροφή μειώνει την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών κατά 26% προκαλώντας σημαντική μείωση των επιπέδων χοληστερόλης μέσα στις πρώτες 6 εβδομάδες (18).
Οστεοπόρωση:
●Τα αποτελέσματα πολλών ερευνών έδειξαν ότι η κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης αυξάνει το ρυθμό αποβολής ασβεστίου και κατά συνέπεια τον κίνδυνο καταγμάτων και οστεοπόρωσης.
●Η πρωτεΐνη φυτικής προέλευσης δεν έχει αυτή την επίδραση στα οστά.
Νεφρική ανεπάρκεια:
●Καθώς η πρωτεΐνη διασπάται και μεταβολίζεται αυξάνονται τα επίπεδα αζώτου στο αίμα. Αυτό καταπονεί τα νεφρά που πρέπει να αποβάλουν τις άχρηστες ουσίες.
●Ερευνητές του Χάρβαρντ που διεξήγαγαν την έρευνα Nurses' Health Study ανακάλυψαν υψηλά επίπεδα πρωτεΐνης σε 1624 γυναίκες που παρουσίασαν σημαντική μείωση της νεφρικής λειτουργίας. Αυτό παρατηρήθηκε μόνο με τη ζωική πρωτεΐνη – οι φυτικές πρωτεΐνες δεν είχαν την ίδια επίδραση (19).
Καρδιοπάθεια:
●Οι τέσσερις κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για την καρδιοπάθεια είναι η υψηλή χοληστερόλη, η υπέρταση, το κάπνισμα και ο καθιστικός τρόπος ζωής.
Η κατανάλωση βιολογικού κρέατος δεν περιορίζει κανέναν από τους παραπάνω κινδύνους.
●Η Ιατρική Επιθεώρηση της Νέας Αγγλία (New England Journal of Medicine) ανέδειξε την επίδραση του «Εθνικού Προγράμματος Ενημέρωσης για τη Χοληστερόλη Βήμα ΙΙ» το οποίο αναφέρει ότι η κατανάλωση άπαχου κρέατος και ψαριού δεν έχει ευεργετική δράση στην αντιμετώπιση της καρδιοπάθειας.Αυτές οι μελέτες δημιουργούν την εντύπωση ότι η διατροφή δεν είναι αρκετή για να αναστρέψει τα συμπτώματα της καρδιοπάθειας, κάτι που είναι απόλυτα αναληθές.Αποδεικνύεται συνεχώς ότι η φυτική διατροφή συμβάλλει στην πρόληψη και την θεραπεία της καρδιοπάθειας.
●Κλινική μελέτη έδειξε ότι η χαμηλή σε λιπαρά χορτοφαγική/ βίγκαν διατροφή περιορίζει την απόφραξη της στεφανιαίας αρτηρίας.
Καρκίνος:
●Όπως προαναφέραμε, οι μολυσματικές ουσίες που υπάρχουν στα ζωικά προϊόντα προκαλούν αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου και πολλές από αυτές τις καρκινογόνες ουσίες υπάρχουν και στο βιολογικό κρέας.
●Μεγάλο μέρος του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου οφείλεται στη δομή των ζωικών τροφών – κορεσμένα λιπαρά και καθόλου φυτικές ίνες.
●Επίσης πολλά από τα αίτια που αναφέρονται στο πρώτο μέρος του πίνακα (κρέας και κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου) ισχύουν και για το βιολογικό κρέας.
Τροφογενείς ασθένειες:
●Η κατανάλωση κρέατος, ιδιαίτερα πουλερικών, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους αφού μικροβιακοί μολυσματικοί παράγοντες επιβιώνουν στα έντερα των ζώων.
●Στοιχεία από πολλαπλές πηγές επιβεβαιώνουν χιλιάδες περιπτώσεις δηλητηρίασης.
●Οι πιο κοινές είναι αυτές που προκαλούνται από το καμπυλοβακτηρίδιο (πουλερικά), τη σαλμονέλα (μοσχάρι, πουλερικά, γάλα και αυγά) και το E.coli (μοσχαρίσιος κιμάς).
Όλα αυτά υπάρχουν και στο βιολογικό κρέας.
Δείτε στο βίντεο πως το μπέικον έγινε μόδα από τη βιομηχανία και τι έκανε για να αποκρύψει το γεγονός ότι είναι καρκινογόνο.
https://www.youtube.com/watch?v=v4pqRx7OB-Y
Πηγές :
- Τι ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ως υγιεινή διατροφή :
- Θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την σχέση κατανάλωσης κρέατος με την καρκινογένεση
https://www.who.int/features/qa/cancer-red-meat/en/
- Θέση της Ακαδημίας Διατροφής και Διατροφολογίας για τις ολικά φυτικές δίαιτες :
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27886704
- Mελέτη EPIC- κατανάλωση ζωικών παραγώγων και κίνδυνος εμφάνισης λεμφωμάτων :
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/ijc.25387
Πηγές
Sang-Ah Lee, Xiao-Ou Shu, Honglan Li, et. al., Adolescent and adult soy food intake and breast cancer risk: results from the Shanghai Women's Health Study. Am J Clin Nutr. 2009; 89: 1920-1926.
Cho E, Spiegelman D, Hunter DJ, et al. Premenopausal fat intake and risk of breast cancer. J Natl Cancer Inst. 2003;95:1079-1085.
Boyd NF, Stone J, Vogt KN, Connelly BS, Martin LJ, Minkin S. Dietary fat and breast cancer risk revisited: a meta-analysis of the published literature. Br J Cancer. 2003;89(9):1672-1685.
Giovannucci E, Rimm EB, Stampfer MJ, Colditz GA, Ascherio A, Willett WC. Intake of fat, meat, and fiber in relation to risk of colon cancer in men. Cancer Res. 1994;54(9):2390-2397.
Willett WC, Stampfer MJ, Colditz GA, Rosner BA, Speizer FE. Relation of meat, fat, and fiber intake to the risk of colon cancer in a prospective study among women. N Engl J Med. 1990;323:1664-1672.
Chao A, Thun MJ, Connell CJ, et al. Meat consumption and risk of colorectal cancer. JAMA. 2005;293:172-82.
Gann PH, Hennekens CH, Sacks FM, Grodstein F, Giovannucci EL, Stampfer MJ. Prospective study of plasma fatty acids and risk of prostate cancer. J Natl Cancer Inst. 1994;86(4):281-286.
Dolwick Grieb SM, Theis RP, et al. Food groups and renal cell carcinoma: results from a case-control study. J Am Diet Assoc. 2009;109:656-667.
Key TJ, Appleby PN, Spencer EA, et. al. Cancer incidence in British vegetarians. British Journal of Cancer. 2009;101:192–197.
Masarei JR, Rouse IL, Lynch WJ, Robertson K, Vandongen R, Beilin LJ. Vegetarian diet, lipids and cardiovascular risk. Aust NZ J Med. 1984;14:400-404.
Knight EL, Stampfer MJ, Hankinson SE, Spiegelman D, Curhan GC. The impact of protein intake on renal function decline in women with normal renal function or mild renal insufficiency. Ann Intern Med. 2003;138(6):460-467.