Ο "εργάτης των μελισσοκόμων" και οι επιπτώσεις στο Οικοσύστημα
Updated: Jun 21, 2022
Marchalina hellenica ή αλλιώς ο "εργάτης του πεύκου" όπως το ονόμασαν οι μελισσοκόμοι είναι ένα ενδημικό έντομο στην περιοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας και από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του παράγεται το πευκόμελο. Το έντομο αφήνει τα αυγά προφυλαγμένα σε σάκο σε μεγάλο πλήθος (200-400 αυγά ανά θέση). Οι εκκολάψεις των νεαρών προνυμφών αρχίζουν στα τέλη Μαΐου και αρχές Ιουνίου (αναλόγως περιοχής). Οι προνύμφες κατευθύνονται σε νεαρούς τρυφερούς βλαστούς των δέντρων, καλύπτοντας όλο το φύλλωμα του δένδρου.
Είναι κίτρινου χρώματος και απομυζά χυμούς από το πεύκα, οι οποίοι καθώς περνάνε από το πεπτικό του σύστημα όπου παίρνουν και μερικά άλλα θρεπτικά συστατικά αποβάλλονται (ένα μέρος από αυτά,στα κόπρανα) παράγοντας βαμβακώδεις, έπειτα τα συλλέγουν οι μέλισσες για να γίνει το πευκόμελο. Πως ξεκίνησε το πρόβλημα
Από τη δεκαετία του 1990 ήδη άρχισαν οι πειραματικοί εμβολιασμοί των πεύκων και οι κρατικές και ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις για τον εμβολιασμό τους. Ήδη από το 1992 το τμήμα Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου επιτυγχάνει την επιχορήγηση μεσω των ΠΕΠ (Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα) με 74 εκατομμύρια δραχμές για τον εμβολιασμό 10.000 στρεμμάτων στα δάση της Κεντρικής Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδος. Ακολουθεί η ένταξη στο Δεύτερο Πακέτο Delors. Με το δεύτερο Κοινοτικό Πλαίσιο στήριξης εγκρίθηκαν για εμβολιασμό 55.000 στρέμματα για ποσό ύψους 440 εκατομμυρίων δραχμών με έτος έναρξης το 1999 και λήξη μετά μια πενταετία. Το 1996 εκδόθηκε μάλιστα από το Υπουργείο Γεωργίας βιβλίο με οδηγίες για τον αποτελεσματικό εμβολιασμό των δένδρων.
Το 1996 με την πρωτοφανή απόφαση του υπουργείου Γεωργίας να εφαρμόσει πρόγραμμα «εμβολιασμών» του εντόμου Marchalina hellenica στα πεύκα, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή πευκόμελου, έπειτα από πιέσεις των μελισσοκόμων.
Η δράση, που είχε κόστος 750 εκατ. δρχ. και συγχρηματοδοτήθηκε από το Β΄ ΚΠΣ, διήρκεσε έως το 2000 – η Marchalina hellenica διαδόθηκε σε 154.000 στρέμματα δάσους.
Οι επιπτώσεις δεν άργησαν να φανούν. Χιλιάδες πεύκα, κυρίως στη νότια Ελλάδα, άρχισαν να εμφανίζουν χλώρωση, αραίωση της κόμης και εν τέλει να νεκρώνονται, παραδινόμενα στη φλοιομυζητική δράση του εντόμου. Τα αστικά και περιαστικά δάση δεν γλίτωσαν. Η χαρακτηριστική εικόνα της «βαμβακάδας» και η ασθενής όψη των πεύκων της Αθήνας οφείλεται ακριβώς στη ραγδαία αύξηση των πληθυσμών του εντόμου.
Δεν είναι τυχαίο ότι, το 2005, με υπουργική απόφαση απαγορεύθηκε ο εμβολιασμός των πεύκων στην Αττική (το πρόβλημα ήταν πια ορατό στους πολίτες και όχι «κρυμμένο» σε κάποιο δάσος). Κανένα μέτρο όμως δεν ελήφθη για τις υπόλοιπες πληγείσες περιοχές. Παρότι το πρόγραμμα επιδότησης έχει εκπνεύσει, κανένας δεν εμποδίζει τους μελισσοκόμους να συνεχίζουν τους εμβολιασμούς στην υπόλοιπη χώρα. (Αν και, όπως λέει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος κ. Γεράσιμος Κράγιας, «δεν έχουν μείνει πεύκα να εμβολιάσουμε»). Εώς πολύ πρόσφατα, άλλωστε, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης απέφευγε να αναγνωρίσει το συσχετισμό μεταξύ της Marchalina hellenica και των ξηράνσεων. Οι επιστήμονες, που έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις του μαζικού εμβολιασμού των πεύκων γνώρισαν τη χλεύη των αρμοδίων και απομονώθηκαν. Η διάδοση του εντόμου ήταν μια καθαρά λαθος κίνηση που επιδοτήθηκε από το Β ΒΚΣ. Έγινε κατά παράβαση των αρχών της εντομολογίας και της βιολογικής επιστήμης μόνο για να ικανοποιήσει τις ανάγκες των μελισσοκόμων για την αύξηση της παραγωγής μελιού .
H δυνατότητα να διαχειριστούμε το έντομο Marchalina hellenica με τη βοήθεια εντομοκτόνων πέρα από τις εγγενείς πρακτικές δυσκολίες που παρουσιάζει η εφαρμογή τους, ενέχει την εμπλοκή συνθετικών χημικών. Oι τροποποιητές αύξησης, για παράδειγμα, από τα πλέον πρόσφατα και προκεχωρημένα περιβαλλοντικά ενεργά σκευάσματα, έχουν κατηγορηθεί για χρόνια τοξικότητα συνδεόμενη με καρκινογενέσεις και άλλες βιοπάθειες, πέρα από το γεγονός ότι προκαλούν σοβαρές αλλοιώσεις στην πανίδα των αρπακτικών ασπόνδυλων (αν και οι κατασκευαστές έχουν προσπαθήσει να υπάρχει μικρή οξεία τοξικότητα). Όλα τα εντομοκτόνα σκευάσματα, όμως, διαθέτουν ενδογενώς την ιδιότητα της διατάραξης της ισορροπίας του συστήματος M. hellenica-φυσικοί εχθροί, όταν χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο του εντόμου.
Το πρόβλημα εντοπίζεται στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, Αττικής, Χαλκιδικής, Εύβοιας, Θάσου, Κρήτης, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος και όχι μόνο!
Καταστροφή δάσους από βαμβακάδα (Marcalina hellenica) είχαμε συγκεκριμένα στην Ανώπολη Σφακίων. Στις περισσότερες περιπτώσεις έγινε εμβολιασμός δένδρων για μελισσοκομικούς σκοπούς με κρατική απόφαση χωρίς όμως επιστημονική τεκμηρίωση. Το έντομο εισέβαλε στην Κροατία και τη νότια Αυστραλία. Για πρώτη φορά το 2014, εντοπίστηκε σε πεύκα στην ευρύτερη περιοχή της Μελβούρνης και της Αδελαϊδας (Αυστραλία), στα οποία και δημιούργησε εκτεταμένα προβλήματα. "Το έντομο Marchalina hellenica είναι ένα εισβλητικό/ξενικό είδος το οποίο και δεν έχει φυσικούς εχθρούς, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να νεκρώσει τα δέντρα" διευκρινίζει ο ερευνητής-εντομολόγος του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης (ΕΛΓΟ Δήμητρα), Δημήτρης Αβτζής, ο οποίος σε συνεργασία με την CAB International (Centre for Agriculture and Bioscience International) και τις αρχές της Αυστραλίας, ξεκίνησαν μια μελέτη με στόχο τη βιολογική καταπολέμηση του εντόμου στην μακρινή ήπειρο της Αυστραλίας και τα επόμενα χρόνια αναμένονται νέα στοιχεία για το ιδιαίτερο αυτό έντομο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι σύμφωνα με μελέτες και επιστημονικές αναλύσεις που έχει στη διάθεσή της, το έντομο αυτό ευθύνεται για την υποβάθμιση και την καταστροφή των πευκοδασών, αλλά και την προσβολή τους από άλλα έντομα και οργανισμούς. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κρίνει ότι η Ελληνική Δημοκρατία, μην έχοντας λάβει τα αναγκαία μέτρα για την αποφυγή της υποβάθμισης των οικοτόπων, (…) παρέβη τις υποχρεώσεις (…) για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Η Ιταλία έχει θεσπίσει νόμους για την υποχρεωτική καταπολέμηση του νόμου ωστόσο, η καταπολέμηση του εντόμου είναι αρκετά δύσκολη και δεν έχει επιτευχθεί ποτέ έλεγχος με εντομοκτόνα εκεί που προσφέρεται η χρήση τους.
Δεν φταίνε τα πεύκα που "αρπάζουν εύκολα"ο άνθρωπος φταίει.
Η ευρεία κατανομή των πεύκων σε θερμά και ξηρά περιβάλλοντα υποστηρίζεται από τις ισοϋδρικές αποκρίσεις του είδους, τη δίτροπη ενεργό ανάπτυξη και το υψηλό δυναμικό αναγέννησης που διασφαλίζει την επιβίωση και την προσαρμογή του κάτω από διάφορες αβιοτικές καταπονήσεις, όπως ξηρασία, ζέστη και πυρκαγιές. Μελέτες έδειξαν ότι το πεύκο είναι σε θέση να προσαρμόζει εποχιακά τη φωτοσυνθετική του δραστηριότητα για να περιορίσει τις απώλειες νερού και να εκμεταλλευτεί ακόμη και τις βραχυπρόθεσμες ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες. Ωστόσο, στην περιοχή της Μεσογείου αναμένονται εντατικά και συχνότερα φαινόμενα καύσωνα και ξηρασίας και συνδέονται με μείωση της ανάπτυξης, ιδιαίτερα στο ανατολικό τμήμα της.Τα πεύκα μπορούν να επιβιώσουν στην ξηρασία υιοθετώντας μεγάλα περιθώρια ασφάλειας, νερού τα οποία μπορεί να είναι εις βάρος της ανάπτυξης αλλά επηρεάζονται αρνητικά από τις αυξήσεις της θερμοκρασίας μακροπρόθεσμα. Τέτοιες ξηροθερμικές συνθήκες είναι γνωστό ότι προδιαθέτουν τα πεύκα σε επιθέσεις εντόμων. Έτσι, το βιοτικό στρες που προκαλείται από τα έντομα Marchalina hellenica Gennadius (Hemiptera: Marchalinidae) μπορεί να είναι μια βασική παράμετρος που επηρεάζει τα πεύκα, ειδικά υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής. Ο κύκλος της εκμετάλλευσης των ζώων και ο αντίκτυπος στο οικοσύστημα και στις φυσικές καταστροφές είναι πια αισθητός από όλους μας.
Περισσότερο μέλι =κέρδη από τις μέλισσες που εκμεταλλεύονται, οι μελισσοκόμοι ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τον κίνδυνο για μετάδοση πυρκαγιών αλλά και αφυδάτωσης και ξήρανσης κά νέκρωσης των Πεύκων. Όλα είναι ένας κύκλος όπου υπάρχει εκμετάλλευση υπάρχουν και τρομερές συνέπειες για το περιβάλλον.Η μη κατανάλωση μελιού δεν συνεισφέρει σε αυτή την κατάσταση και είναι μια επιλογή που μπορούμε να ελέγξουμε.Το μέλι είναι βία και η μελισσοκομία έχει τεράστιο αντίκτυπο στο οικοσύστημα άλλος ένας λόγος για να απέχουμε.
Πηγές. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7758410/
https://dasarxeio.com/2013/05/12/4938/
https://www.kathimerini.gr/society/284724/mazikoi-psekasmoi-me-entomoktona-mesa-stis-poleis/
https://www.tanea.gr/2004/06/12/greece/katastrefontai-ta-peyka-stin-attiki/
https://www.haniotika-nea.gr/127979-katastrofi-tou-peukodasous-stin-anwpoli-sfakiwn/
https://www.vimaonline.gr/20/article/23208/arguroupoli-shedio-molunsis-dekadon-peukon-me-to-edomo-pou-prokalei-vamvakiasi
http://www.emelissokomos.gr/2020/11/blog-post_77.html?m=1