Σίγουρα Αγαπάς Τα Ζώα;Τι Είναι ο Σπισισμός;
Updated: Oct 4, 2021
Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς μπορεί κάποιος να κλαίει βλέποντας ένα βίντεο ή από μια είδηση σχετικά με ένα κακοποιημένο σκυλί, αλλά δεν αισθάνεται καμία μετάνοια για την κατανάλωση μιας μπριζόλας γνωρίζοντας ότι είναι ένα κομμάτι από ένα μοσχαράκι ή ένα γουρούνι που σκοτώθηκε για αυτό;Η απάντηση είναι σπισισμός. Ο σπισισμός είναι μια λανθασμένη πεποίθηση ότι ένα είδος είναι πιο σημαντικό από ένα άλλο. Αυτή η τοξική νοοτροπία είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία μας και οδηγεί σε κάθε είδους αρνητικές συνέπειες.
Ειδισμός ή σπισισμός
Η λέξη speciesism, από τη λέξη species που σημαίνει είδος και αποδίδεται στα ελληνικά ως «σπισισμός» ή «ειδισμός» χρονολογείται από το 1973.Η λέξη πρωτοχρησιμοποιήθηκε επίσημα το 1973, από τον Βρετανό ψυχολόγο Richard D. Ryder , μέλος μιας ομάδας διανοούμενων στην Οξφόρδη. Πιστεύεται όμως, ότι τη λέξη speciesism ,την είχε χρησιμοποιήσει και ο Δαρβίνος.Ο Ryder, στο φυλλάδιο ισχυρίστηκε ότι ο Δαρβίνος και οι επιστήμονες,συμφώνησαν,ότι δεν υπάρχει «μαγική» (magical) ,ουσιώδης διαφορά μεταξύ ανθρώπων και άλλων ζώων από βιολογική άποψη,συνεπώς δεν θα πρέπει να κάνουμε μια σχεδόν πλήρη διάκριση, ηθικά.
Ορίζεται ως
1. Προκατάληψη ή διάκριση (μεροληψία) η οποία στηρίζεται στα είδη (species). Ιδιαίτερα , η διάκριση απέναντι (ενάντια) στα ζώα.
2. Η προϋπόθεση, η αποδοχή της ανθρώπινης ανωτερότητας(υπεροχής) στην οποία στηρίζεται ο σπισισμός.
Ουσιαστικά δηλαδή,ο σπισισμός πρεσβεύει την εκχώρηση διαφορετικών αξιών , δικαιωμάτων ή προσοχής σε άτομα, αποκλειστικά και μόνο με βάση την ιδιότητα του είδους τους.Στην πράξη ο σπισισμός εκφράζεται με πολλαπλές μορφές εκμετάλλευσης των ζώων με τη θεώρησή τους ως ανθρώπινη ιδιοκτησία η οποία μπορεί να διατεθεί, να απορριφθεί και γενικότερα να χειραγωγηθεί κατά βούληση. Στην ανθρώπινη σπισιστική κοινωνία τα ζώα χρησιμοποιούνται με ποικίλους τρόπους ανάλογα με τα κατά περίπτωση συμφέροντα των εξουσιαστών ανθρώπων. Η χρησιμοποίηση αυτή μπορεί να αφορά στα ζώα τα ίδια ζωντανά ή σκοτωμένα, ολόκληρα, ή μέρη του σώματός τους, παράγωγα οργάνων τους,εκκρίσεις τους, υπηρεσίες που αυτά παρέχουν ως αχθοφόροι, μέσα μεταφοράς, διασκεδαστές, πειραματόζωα, συντροφιά κλπ.
Ο ειδισμός πρεσβεύει ότι τα όντα (πρέπει να) κατατάσσονται σε ανώτερα και κατώτερα με κριτήριο μόνο το βιολογικό τους είδος. Σήμερα, επειδή ανώτερα όντα θεωρούνται εκείνα που απλώς υπάγονται στο είδος “homo sapiens”, είναι σύνηθες να δίνεται προτεραιότητα στα ανθρώπινα συμφέροντα και να καταπατούνται τα συμφέροντα που ανήκουν σε μη ανθρώπινα όντα.Αυτή η απόρροια του ειδισμού, βέβαια, κατακρίνεται, καθώς,από τη στιγμή που κάποιο ον διαθέτει ορισμένα συμφέροντα, το είδος στο οποίο ανήκει, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό άσχετο και ασήμαντο σχετικά με το αν πρέπει να αψηφήσουμε ή να ικανοποιήσουμε τα συμφέροντά του.
Η εφαρμογή της έννοιας της ισότητας δεν πρέπει να περιορίζεται στο ανθρώπινο είδος, αλλά να επεκταθεί και σε όλα τα όντα που διαθέτουν συμφέροντα. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να αναγνωρίσουμε τα ίδια δικαιώματα στα ζώα με αυτά που αναγνωρίζουμε στους ανθρώπους.Πρέπει όμως, να αξιολογούμε και να αντιμετωπίζουμε παρόμοια συμφέροντα με παρόμοιο τρόπο όχι μεροληπτικά, αλλά με βάση τις ανάγκες των ατόμων και ανεξάρτητα από το βιολογικό τους είδος. Δηλαδή, αφού ούτε ένα άλογο ούτε ένας άνθρωπος έχουν συμφέρον να πονάνε, δεν πρέπει να θεωρούμε τον έντονο πόνο ενός αλόγου λιγότερο σημαντικό από τον έντονο πόνο ενός ανθρώπου (δεδομένου ότι βιώνουν τον πόνο εξίσου έντονα και δυσάρεστα). Επομένως, αναφορικά με το επιχείρημα του ανθρωποκεντρισμού,εφόσον είναι αυθαίρετη η κρίση ότι οι άνθρωποι αποτελούν την αξιακή κορωνίδα της δημιουργίας, δεν μας επιτρέπεται να μεταχειριζόμαστε και να εκμεταλλευόμαστε τα ζώα με όποιον τρόπο επιθυμούμε, προκειμένου να προωθήσουμε τα δικά μας συμφέροντα.
Το όριο μεταξύ των ειδών δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ηθικό: η κοινωνία μας πρέπει επομένως να εξελιχθεί έτσι ώστε να συμπεριλάβει τα ζώα στον κύκλο της ηθικής μας σκέψης.
Tα περισσότερα ζώα στον κόσμο σκοτώνονται για τροφή: περίπου 64 δισεκατομμύρια χερσαία ζώα πλησιάζουν το τέλος τους στα σφαγεία κάθε χρόνο και περίπου 1000 δισεκατομμύρια υδρόβια ζώα πεθαίνουν από ασφυξία στα δίχτυα του ψαρέματος. Στη βιομηχανία αυγών, οι αρσενικοί νεοσσοί αλέθονται ζωντανοί ή θανατώνονται με χρήση αερίου ενώ στη γαλακτοκομική βιομηχανία οι αγελάδες χωρίζονται από τα μοσχάρια τους και καταλήγουν στο σφαγείο όταν η παραγωγή γάλακτος τους γίνεται λιγότερο κερδοφόρα.
Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι λάθος να σκοτώνουν ζώα άσκοπα και η ύπαρξη εκατομμυρίων χορτοφάγων και vegans δείχνει ότι τέτοιες πρακτικές δεν είναι απαραίτητες. Η κοινή ηθική καταδικάζει επίσης τη βία, και όμως τα σφαγεία το συγχωρούν.Είναι καιρός για τις κοινωνίες μας να καταργήσουν την αλιεία και την εκτροφή ζώων για φαγητό και να στραφούν σε μια μη βίαιη και φυτική διατροφική κουλτούρα. Το τελευταίο, εκτός από το σεβασμό της ζωής των ζώων,είναι επίσης πιο ευεργετικό για το περιβάλλον και σπαταλά λιγότερους πόρους.
Ωστόσο, τα ζώα δεν είναι ούτε βασικές λειτουργίες ενός οικοσυστήματος ούτε «φυσικός πόρος», αλλά, όπως και οι άνθρωποι, έχουν προσωπικό ενδιαφέρον να αποφύγουν τον πόνο και να έχουν ένα περιβάλλον που τους επιτρέπει να απολαύσουν τη ζωή τους. Επομένως, είναι άτομα των οποίων τα πραγματικά συμφέροντα πρέπει να γίνονται σεβαστά, ακόμη και αν δεν ανήκουν σε απειλούμενο είδος.Οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι αισθανόμενοι κάτοικοι της Γης. Πρέπει λοιπόν να σταματήσουμε να περιφρονούμε τα συμφέροντα των «άγριων ζώων» και να προχωρήσουμε προς μια κοινωνία που νοιάζεται για τη φροντίδα του πλανήτη μας προς όφελος όλων των αισθανόμενων κατοίκων της.
Όπως εμείς, έτσι και τα μη ανθρώπινα ζώα είναι πλάσματα με συναίσθηση που μπορούν να βιώσουν τον πόνο ή την χαρά ανάλογα με το πως συμπεριφερόμαστε απέναντί τους. Ωστόσο, υποβάλλονται σε βάσανα που δεν θα υποβάλαμε ποτέ άλλους ανθρώπους. Οι περισσότεροι από εμάς θα συμφωνούσαμε ότι είναι άδικο να κάνουμε κακό σε ανθρώπους με βάση το χρώμα του δέρματός τους ή το φύλο τους. Δεν είναι επίσης άδικο να κάνουμε κακό στα ζώα απλά επειδή ανήκουν σε ένα είδος αντί για ένα άλλο;
Δεν έχει σημασία η νοημοσύνη, ο πόνος έχει.
Δείχνουμε σεβασμό στους άλλους προσπαθώντας να μην τους βλάψουμε, αλλά και βοηθώντας τους όταν μας δίνεται η δυνατότητα αυτή. Πολλοί άνθρωποι δέχονται ως αυτονόητο το γεγονός ότι πρέπει να σεβόμαστε τους σκύλους και τις γάτες, και να μην τους προκαλούμε πόνο ή φόβο. Όμως υπάρχουν και αλλά ζώα τα οποία υποφέρουν εξαιτίας των καθημερινών επιλογών μας.Δεν θα έπρεπε να τα σεβόμαστε και αυτά εξίσου;
Υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι δεν θα έπρεπε να σεβόμαστε τα ζώα, επειδή είναι λιγότερο έξυπνα απ’ότι είμαστε εμείς.Όμως υπάρχει κι ένα πλήθος ανθρώπων με περιορισμένες διανοητικές ικανότητες λόγω ασθένειας, ατυχημάτων ή για γενετικούς λόγους και είναι ξεκάθαρο στους περισσότερους από εμάς ότι δεν θα έπρεπε να κάνουμε διακρίσεις ενάντια σε αυτούς τους ανθρώπους ή να τους βλάπτουμε. Μέσω αυτού συμπεράνουμε ότι ο σεβασμός προς ένα άλλο έμβιο όν, δεν συσχετίζεται με την νοημοσύνη ή με το είδος στο οποίο ανήκει, αλλά με το κατά πόσον υποφέρει.
Μακριά από τη βία, είναι εύκολο για εμάς να ξεχνάμε ότι τα εκτρεφόμενα ζώα είναι ευαίσθητα, αισθανόμενα όντα που, όπως οι άνθρωποι, βιώνουν την πραγματικότητα αισθάνονται πόνο και φόβο.Το 2012, οι νευροεπιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ εξέδωσαν τη Διακήρυξη του Κέιμπριτζ για τη Συνείδηση, η οποία αναφέρει ότι, όπως οι άνθρωποι, τα μη ανθρώπινα ζώα «συμπεριλαμβανομένων όλων των θηλαστικών και των πτηνών, και πολλά άλλα πλάσματα, συμπεριλαμβανομένων των χταποδιών» κατέχουν τα «νευρολογικά υποστρώματα που δημιουργούν συνείδηση» .Γνωρίζουμε τώρα ότι όλα τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των χοίρων,των αγελάδων και των κοτόπουλων,βιώνουν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων που ποικίλλει από χαρά σε θλίψη, σε ενσυναίσθηση, ζήλια, άγχος και κατάθλιψη.
Πριν από έναν αιώνα, υπήρχε η θεωρία ότι τα ζώα δε μπορούν να υποφέρουν.Σήμερα, όχι μόνο είναι ευρέως γνωστό σε όλους ότι τα ζώα υποφέρουν και βιώνουν συναισθήματα, αλλά πολλές ηθολογικές μελέτες έχουν δείξει επίσης πως πολλά έχουν ακόμη και αυτογνωσία (χιμπατζήδες, μπονόμπο, δελφίνια, ελέφαντες, γουρούνια, κοράκια, παπαγάλοι κ.α). Κάποτε, οι άνθρωποι διαχώρισαν τους εαυτούς τους από τα υπόλοιπα ζώα, λόγω της ικανότητάς τους να χρησιμοποιούν εργαλεία, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι πάνω από 100 είδη ζώων χρησιμοποιούν κι αυτά εργαλεία.Τα ζώα είναι όντα προικισμένα με πνευματική ζωή, επιθυμίες, συμφέροντα και κάθε ένα από αυτά έχει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Με άλλα λόγια, είναι μεμονωμένα άτομα. Όμως παρά τις επιστημονικές εξελίξεις, η κοινωνία μας παραμένει σπισιστική και τα χρησιμοποιεί με τον χείριστο τρόπο.
Τα ζώα είναι όντα προικισμένα με πνευματική ζωή, επιθυμίες,συμφέροντα και κάθε ένα από αυτά έχει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Με άλλα λόγια, είναι μεμονωμένα άτομα. Όμως παρά τις επιστημονικές εξελίξεις, η κοινωνία μας παραμένει σπισιστική και τα χρησιμοποιεί με τον χείριστο τρόπο.Το να τρως "κρέας" σημαίνει να τρως ένα ζώο.Τα ερωτήματα που πρέπει να θέσουμε στους εαυτούς μας: «Πόσο πόνο ανεχόμαστε να υποστεί αυτό που θα φάμε;» και «Πόσο δικαιολογημένοι είμαστε να στερήσουμε από ένα άλλο ζώο τη δυνατότητα να ζήσει, τη στιγμή που επιβιώνουμε κάλλιστα χωρίς να το κάνουμε;».Έχεις τη δύναμη, σε κάθε γεύμα σου και με κάθε καταναλωτική σου επιλογή, να ευθυγραμμίσεις τις επιλογές σου ανάλογα με τις δικές σου αξίες καλοσύνης, δικαιοσύνης, συμπόνιας και ηθική.Vegan είναι αυτός που συνειδητά απορρίπτει και δεν χρησιμοποιεί, βλάπτει ή σκοτώνει (έμμεσα ή άμεσα) οποιοδήποτε ζώο, για τροφή, ένδυση,διασκέδαση, έρευνα ή άλλη μορφή εκμετάλλευσης."Ο βιγκανισμός είναι μια φιλοσοφία και τρόπος ζωής που αποβλέπει στον αποκλεισμό όλων των μορφών εκμετάλλευσης και σκληρότητας στα ζώα, για τροφή, ένδυση ή άλλους σκοπούς.Κατ΄επέκταση, προωθεί την ανάπτυξη και τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων προς όφελος των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος.Η αυστηρή ή ολική χορτοφαγία(veganism) είναι η ολοκληρωτική αποχή από το κρέας, τα ψάρια, τα μαλάκια, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά και το μέλι.
Έχουν γίνει μερικές προσπάθειες να αλλάξει το νομικό καθεστώς ορισμένων μη ανθρώπινων ζώων από ιδιοκτησία σε άτομα. Το Πρόγραμμα για τα Μη Ανθρώπινα Δικαιώματα (NhRP) που ιδρύθηκε από τον Steven Wise, έχει καταθέσει μια σειρά υποθέσεων στα δικαστήρια της Νέας Υόρκης με σκοπό την καθιέρωση νομικής προσωπικότητας για συγκεκριμένους χιμπατζήδες που κρατούνται στην πολιτεία, με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων τους στη σωματική ακεραιότητα και ελευθερία, και να τους επιτρέψει να ζητήσουν αποκατάσταση, μέσω των πληρεξουσίων τους, όταν παραβιάζονται αυτά τα δικαιώματα.Τα νομικά επιχειρήματα αφορούν την επέκταση της προσωπικότητας πέρα από τον ανθρώπινο παράλληλο, γενικότερα ηθικά επιχειρήματα που επεκτείνουν την ηθική σκέψη έξω από εκείνους που κατέχουν το ηθικό κέντρο.Υπάρχουν πολυάριθμοι παραλληλισμοί στον τρόπο με τον οποίο οι χιμπατζήδες και οι ανθρώπινες επικοινωνιακές δεξιότητες εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, υποδηλώνοντας μια παρόμοια εξελισσόμενη γνωστική διαδικασία στα δύο είδη και μια υποκείμενη νευροβιολογική συνέχεια.Οι χιμπατζήδες και οι άνθρωποι μοιάζουν μεταξύ τους όσον αφορά την ικανότητά τους να βιώνουν την ευτυχία και τον τρόπο με τον οποίο σχετίζεται με την ατομική προσωπικότητα.
Οι χιμπατζήδες είναι μια καλή δοκιμαστική υπόθεση για την καθιέρωση μη ανθρώπινης νομικής προσωπικότητας, όπως είναι, σύμφωνα με τα έγγραφα που κατατέθηκαν από το NhRP, αυτόνομα όντα με εξελιγμένες γνωστικές ικανότητες, όπως επεισοδιακή μνήμη, αυτοσυνείδηση, αυτογνωσία, αυτοεξυπηρέτηση, παραπομπή και εσκεμμένη επικοινωνία, διανοητικό ταξίδι χρόνου,αριθμητικότητα, διαδοχική μάθηση, διαλογιστική μάθηση, μοντελοποίηση ψυχικής κατάστασης, λήψη οπτικών προοπτικών, κατανόηση των εμπειριών άλλων, σκόπιμη δράση, σχεδιασμός , φαντασία, ενσυναίσθηση, μεταγνωσία, μνήμη εργασίας, λήψη αποφάσεων, απομίμηση, αναβαλλόμενη μίμηση, προσομοίωση, καινοτομία, υλικό, κοινωνική και συμβολική κουλτούρα, διατροπική αντίληψη, χρήση εργαλείων, δημιουργία εργαλείων, αιτία-και-αποτέλεσμα.
Αυτή τη στιγμή της κλιματικής κρίσης είναι ακόμη πιο σημαντικό να αναγνωρίσουμε δημόσια ότι οι άνθρωποι μοιράζονται τον πλανήτη με άλλους κατοίκους που είναι επίσης ικανοί να αισθάνονται συναισθήματα και να αξίζουν σεβασμό. Η κοινή ηθική όλων των πολιτισμένων κοινωνιών είναι ότι δεν μπορούμε να επιβάλουμε βία σε άλλα όντα απλώς και μόνο επειδή είναι διαφορετικά. Και η διδασκαλία των παιδιών στα σχολεία να σέβονται τη ζωή των ζώων απλώς θα τα προετοιμάσει για την εφαρμογή αυτής της ιδέας.
ΕΔΩ διαβάστε τι είναι το vegan 22 και Πάρτε την Πρόκληση
ΕΔΩ λίστα με ντοκιμαντέρ ταινιοθήκη βιβλιοθήκη
Άλλες Πηγές
https://www.end-of-speciesism.org/en/