Το Αληθινό Κόστος της Γρήγορης Μόδας

Τι είναι σήμερα περισσότερο «της μόδας»;

Η ηθική, απαντούν όλοι εκείνοι που μάχονται το λεγόμενο «fast fashion», με τις σοβαρές επιπτώσεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.Απέχουμε ακόμα αρκετά από μια καθημερινότητα που θα χαρακτηρίζεται από zero waste (μηδενικά απορρίμματα), όμως η έννοια του conscious consumerism, της συνειδητής κατανάλωσης, δεν είναι άλλη μία τάση, αλλά ένας νέος τρόπος ζωής.Πόσο περήφανοι πρέπει να αισθανόμαστε όταν αγοράζουμε ένα φόρεµα µε αντίτιμο 10 ευρώ; Ποια είναι η σημερινή μας σχέση με την ποιότητα; Η εδραίωση της γρήγορης µόδας δημιούργησε όμως και µια ακόρεστη παραγωγική αλυσίδα με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στον άνθρωπο.Είναι σημαντικό σαν καταναλωτές να έχουμε γνώση της αγοραστικής μας δύναμης και να τη χρησιμοποιούμε σωστά, τόσο για να διασφαλίσουμε ότι κανένας εργάτης στην αλυσίδα παραγωγής δε γίνεται θύμα κακομεταχείρισης, όσο και για να είμαστε σίγουροι ότι το προϊόν δεν έχει αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον μας.

Η βιομηχανία μόδας των 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων είναι ένας από τους μεγαλύτερους χρήστες νερού σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE), σημειώνοντας ότι η παραγωγή ενός βαμβακερού πουκάμισου απαιτεί 2.700 λίτρα νερού 2.5 χρόνια. "Ο οργανισμός εκτιμά επίσης ότι ένας στους έξι ανθρώπους παγκοσμίως εργάζεται σε μια εργασία σχετική με τη μόδα, μια βιομηχανία της οποίας η αλυσίδα εφοδιασμού έχει τη φήμη για τις μη ασφαλείς συνθήκες, την παιδική εργασία και άλλες εκμεταλλευτικές πρακτικές, ειδικά για τα κορίτσια και τις γυναίκες. Το αληθινό περιβαλλοντικό πεδίο της μόδας είναι τρομερό. Αφορά γεωργία (βαμβάκι, λινάρι, κάνναβη), ζωοτεχνία (δέρμα, γούνα, μαλλί, κασμίρ), πετρέλαιο (πολυεστέρας και άλλες συνθετικές ουσίες), δασοκομία, μεταλλεία και πέτρες και φυσικά, την κατασκευή.

Οι εταιρείες της γρήγορης μόδας συνεχίζουν να κατασκευάζουν περισσότερα ρούχα για να τροφοδοτούν την όρεξη για το νέο trend. Αυτός ο χείμαρρος των ενδυμάτων απαιτεί φυσικούς πόρους και δημιουργεί ρύπανση, ωθώντας ομάδες όπως η Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη να ανησυχούν για τις περιβαλλοντικές συνέπειες. Η βιομηχανία της μόδας παράγει τεράστιες ποσότητες αποβλήτων περίπου 100 εκατομμύρια τόνους ετησίως κατά μία εκτίμηση και δεν επιβραδύνει. Περίπου 20 εκατομμύρια τόνοι πολυεστέρα ένα προϊόν πετρελαίου παρήχθησαν το 2015. Η καλλιέργεια βαμβακιού, ειδικά αν πρόκειται με φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα και μηχανήματα με πετρέλαιο,συνεισφέρει σημαντικά στις εκπομπές άνθρακα (αν και όχι τόσο πολύ όσο ο πολυεστέρας). Η βιομηχανία της μόδας είναι υπεύθυνη για το 85% όλων των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής περίπου 21 δισεκατομμύρια τόνους και για το 10% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα.Με την κλιματική αλλαγή να είναι πραγματικά η πιο σημαντική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, τότε αυτό είναι πολύ κακό.

Ποιος έφτιαξε τα ρούχα σας;

Πολλές αλλαγές επιτυγχάνονται µέσα από το υπάρχον σύστημα. Όμως, μερικές φορές χρειάζεται µια επανάσταση, και η μόδα έχει τη δική της: το Fashion Revolution γεννήθηκε ως αντίδραση σε μια τραγωδία στις 24 Απριλίου του 2013, που αποκάλυψε το πιο άσχημο πρόσωπο της βιομηχανίας. Ήταν η μέρα που κατέρρευσε το κτίριο Rana Plaza, λίγο έξω από την Ντάκα του Μπανγκλαντές, σκοτώνοντας 1.134 ανθρώπους και τραυματίζοντας άλλους 2.450. Τα περισσότερα θύματα εργάζονταν σε υφαντουργίες παραγωγής «δυτικής», γρήγορης μόδας. Ως διεθνής εκστρατεία ευαισθητοποίησης, το Fashion Revolution ξεκίνησε με ένα hashtag και ένα ερώτημα: #whomademyclothes. «Ήταν ένα σχετικά εύκολο ερώτημα, που υποψιαζόμασταν ότι θα ήταν δύσκολο να απαντηθεί. Βεβαίως, τότε κανείς δεν καταλάβαινε πραγματικά πόσο αδιαφανής ήταν η βιομηχανία της μόδας», αναφέρει στη Vogue Greece η συνιδρύτρια του κινήματος, Orsola de Castro. «Το συγκεκριμένο ερώτημα αποκάλυψε την αδυναμία των μεγάλων brands να απαντήσουν σε αυτό και έγινε το σύνθημα της εκστρατείας».

Στο ίδιο ερώτημα προσπάθησε να δώσει απαντήσεις η ταινία του Andrew Morgan The True Cost, το 2015, φωτίζοντας τις οικονομικές και ηθικές συνέπειες ενός ασυγκράτητου καταναλωτισμού. «Το σημερινό σύστημα γρήγορης μόδας έχει ως αποτέλεσμα την αντίληψη της μόδας ως μιας χρήσης,ότι είναι θεμιτό να συνεχίζουμε να αγοράζουμε φθηνά και συχνά. Όμως, δεν μεγαλώσαμε με αυτόν τον τρόπο και σήμερα μπορούμε να απελευθερωθούμε από την πίεση του να αγοράζουμε πάντα κάτι καινούργιο και διαφορετικό».

Στο ντοκιμαντέρ “ River Blue” o Mark Angelo, ακτιβιστής και ειδικός στον τομέα των λιμνών, ερευνεί το μέγεθος της ρύπανσης νερά ποταμών και λιμνών της Ασίας. Ο ποταμός Buriganga, κοντά στην πρωτεύουσα του Μπαγκλαντές, Ντάκα, που φιλοξενεί στις όχθες του κλωστοϋφαντουργεία και βυρσοδεψία έχει γίνει ένας από τους πιο μολυσμένους στον κόσμο.

Σε μια μικρή πόλη της Ινδίας, στην Kanpur, υπάρχουν περισσότερα από 400 βυρσοδεψεία που εκβάλλουν 9 εκατομμύρια λίτρα λυμάτων την ημέρα. Το τοξικό χρώμιο που περιέχεται στο νερό περνάει στο σύστημα ύδρευσης, και στη συνέχεια εμφανίζεται στο αγελαδινό γάλα και στα γεωργικά προϊόντα. Η Kanpur, συνορεύει επίσης με τον ποταμό Γάγγη, ο οποίος φαίνεται σε πολλά σημεία του πλέον να μην έχει ίχνη ζωής. Στις όχθες του Γάγγη, λαμβάνει χώρα η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή των Ινδουιστών, Κουμπ Μέλα, κατά την οποία 10.000 άνθρωποι συρρέουν στο ποταμό για να ξεπλύνουν τις αμαρτίες τους.

Οι πιστοί αρνούνται να πιστέψουν ότι το νερό του ποταμού αντί να τους εξαγνίσει τους μολύνει με τοξικές χημικές ουσίες που εκβάλει σε αυτόν η βιομηχανία μόδας. Οι άνθρωποι πίνουν το νερό του ποταμού και το συλλέγουν σε πλαστικά μπουκάλια για να το φέρουν μαζί τους σπίτι. Στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου της Ρύπανσης (CPCB) αποκαλύπτουν ότι η βιοχημική οξυγόνου (bod) - ένα μέτρο βιοδιασπώμενης οργανικής ύλης - ήταν υψηλότερη από τα μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα κολύμβησης των 3 mg/l. Ο συνολικός αριθμός κολοβακτηρίων - ένας δείκτης μικροβιακής μόλυνσης δεν ήταν καλύτερος.Τα λύματα από τα βυρσοδεψεία περιέχουν βαρέα μέταλλα όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος και το αρσενικό. To βαμβάκι είναι από τα πιο ρυπογόνα υφάσματα καθώς, απαιτεί κατά μέσο όρο 20.000 λίτρα νερό για να παραχθεί 1 κιλό βαμβάκι και αφετέρου για την καλλιέργεια του απαιτούνται πολλά τοξικά και δυνητικά επικίνδυνα φυτοφάρμακα (aldicarb WHO Ia ,methamidophos WHO Iband, alpha- cypermethrin WHO II).

Αντίστοιχα, για την παραγωγή ενός μόνο τζίν που φτιάχνεται από βαμβάκι απαιτούνται 10.000 λίτρα νερό. Ενώ μόλις το 2,4% της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης καλλιεργείται με βαμβάκι, καταναλώνει το 10% όλων των φυτοφαρμάκων και το 25% των παρασιτοκτόνων. Συνολικά εφαρμόζεται σχεδόν ένα κιλό επικίνδυνων φυτοφαρμάκων ανά εκτάριο με βαμβάκι. Στην Ινδία όπου έχουν εισαχθεί γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες, οι οποίες είναι ανθεκτικές σε μερικά έντομα και ανεκτικές σε ορισμένα ζιζανιοκτόνα, απαιτούνται ακόμη περισσότερα εντομοκτόνα και φυτοφάρμακα. Το γεγονός αυτό που δημιουργεί τεράστιο οικονομικό πρόβλημα στους γεωργούς της Ινδίας, με αποτέλεσμα 11,175 γεωργοί να βάλουν τέλος στην ζωή τους μόνο το 2013, καθώς δεν μπορούν να συντηρήσουν τις οικογένειες τους. Αυτές οι γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες αποτελούν πλέον περισσότερο από το 20% της καλλιέργειας βαμβακιού στον κόσμο.

Ένας άλλος ποταμός που βρίσκεται στην ίδια μοίρα είναι ο ποταμός Citarum της Ινδονησίας. Σύμφωνα με αναφορά της Greenpeace, το 68% των βιομηχανικών εγκαταστάσεων υφαντουργίας έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία των 5 εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στις ακτές του ποταμού και στην άγρια ​​φύση. Η Greenpeace εξέτασε βιοχημικά τα λύματα από ένα από αυτά τα κλωστοϋφαντουργικά εργοστάσια κατά μήκος του Citarum και βρήκε ανησυχητικές ποσότητες αιθοξυλιωμένης εννεϋλοφαινόλης, μιας ουσίας που διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία των ορμονών και η οποία μπορεί να είναι θανατηφόρος για την υδρόβια ζωή. Βρέθηκε, επίσης, ότι το νερό έχει υψηλή αλκαλικότητα, υποδεικνύοντας ότι δεν έχει λάβει ούτε την πιο βασική επεξεργασία. Η Greenpeace τόνισε ότι η ουσία είναι εξαιρετικά καυστική και μπορεί να κάψει το ανθρώπινο δέρμα όταν έρθει σε επαφή με αυτό. Σημειωτέον, ότι οι εργάτες επεξεργάζονται τα υφάσματα χρησιμοποιώντας αυτές τις ουσίες με γυμνά χέρια.Η απειλή που προκαλείται από την εννεϋλοφαινόλη δεν τελειώνει στον ποταμό Citarum. Η χημική ουσία παραμένει στα ρούχα μας μετά την παραγωγή τους και βγαίνει μόνο μετά από μερικές πλύσεις. Για το λόγο αυτό, τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν απαγορεύσει τις εισαγωγές ενδυμάτων και υφασμάτων που περιέχουν αιθοξυλιωμένες εννεϋλοφαινόλες.

Άλλη μια συνέπεια όταν επιλέγουμε κακής ποιότητας συνθετικά υφάσματα (πολυεστέρας, ναίλον) από εταιρείες γρήγορης μόδας είναι ότι κάθε φορά που τα πλένουμε περίπου 1.900 μεμονωμένες μικροΐνες απελευθερώνονται στο νερό και μπαίνουν στους ωκεανούς μας. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι μικροί υδρόβιοι οργανισμοί καταναλώνουν αυτές τις μικροΐνες. Αυτοί οι μικροοργανισμοί είναι τροφή για τα ψάρια μολύνοντας έτσι ολόκληρη την υδρόβια τροφική αλυσίδα. Εναλλακτικά βιώσιμα που μπορούμε να επιλέξουμε είναι το οργανικό βαμβάκι, το λινό, το tencel, το hemp και ο φελλός (κυρίως για τσάντες και πορτοφόλια).Συνολικά, περισσότερο από μισό τρισεκατομμύριο γαλόνια γλυκού νερού χρησιμοποιούνται στη βαφή υφασμάτων κάθε χρόνο.

Τα απόβλητα βαφής απορρίπτονται, συχνά δεν υφίστανται επεξεργασία, σε κοντινούς ποταμούς, όπου φθάνουν στη θάλασσα, τελικά εξαπλώνονται σε όλο τον πλανήτη. Η Κίνα απορρίπτει περίπου το 40% αυτών των χημικών ουσιών.Μελέτες υποδεικνύουν ότι τα απόβλητα βυρσοδεψείων θα μπορούν να υποβληθούν σε επεξεργασία με μια συνδυασμένη διαδικασία που θα συνίσταται στην καθίζηση, το φιλτράρισμα και την πήξη του νερού με FeCl3. Οι νέες τεχνολογίες, όπως οι τεχνολογίες άνυδρης χρωστικής, έχουν αναπτυχθεί, αλλά δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί στις περισσότερες εγκαταστάσεις παραγωγής. Και εδώ τίθεται το ερώτημα, είναι το κόστος των νέων τεχνολογιών που αποθαρρύνει τους δισεκατομμυριούχους ιδιοκτήτες των πολυεθνικών εταιρειών να εφαρμόσουν τις νέες τεχνολογίες ή είναι η αδιαφορία τους για τις ανθρώπινες ζωές που εργάζονται στην βιομηχανία μόδας;

Ποιες είναι οι πιο συνήθεις και ασφαλείς πιστοποιήσεις;

Αν όλοι γνωρίζαμε τις επιβλαβείς ή ωφέλιμες συνέπειες των προϊόντων που αγοράζουμε, υπό ποιες συνθήκες φτιάχτηκαν και τις οικολογικές τους επιπτώσεις, καθένας μας θα επέλεγε το πιο συμφέρον προϊόν της αγοράς με γνώμονα και αυτά τα κριτήρια. Πώς μπορούμε λοιπόν να είμαστε σίγουροι για την αξιοπιστία των προϊόντων που επιλέγουμε, χωρίς να παραπλανηθούμε από τεχνικές marketing και λέξεις ή φράσεις όπως: “φυσικά συστατικά”, “πράσινο”, “χωρίς χημικά”, που είναι αόριστες ή δε φέρουν κάποιο ουσιαστικό νόημα; Η απάντηση είναι να επιλέγουμε εταιρείες που φέρουν πιστοποιήσεις. Οι πιστοποιήσεις μπορεί να αφορούν σε τρεις κύριους τομείς: συνθήκες εργασίας και μισθοί, βλαβερά συστατικά και επικίνδυνες για την υγεία ουσίες και τέλος, οικολογικά και βιώσιμα υφάσματα και πρώτες ύλες. Ενώ, σημαντικές επίσης είναι και οι πιστοποιήσεις που διασφαλίζουν ότι ένα ρούχο ή καλλυντικό είναι vegan και cruelty free, δηλαδή δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ζωικά συστατικά στη σύνθεση του και δεν έχει δοκιμαστεί σε ζώα πριν την κυκλοφορία του στην αγορά.

Η πιο ασφαλής πιστοποίηση για οργανικό βαμβάκι είναι το GOTS (Global Organic Textile Standard) που πιστοποιεί ότι το βαμβάκι που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία ενός υφάσματος είναι οργανικό, δεν έχει βαφτεί με τοξικές βαφές και δεν περιέχει τοξικά βαρέα μέταλλα, φορμαλδεΰδη, αρωματικούς διαλύτες κ.α. Ενώ, σύνηθες είναι και το OCS (Organic Content Standard) που έχει όμως λιγότερα κριτήρια. To GOTS, ακόμη, απαιτεί και οι συνθήκες εργασίας να είναι σύμφωνα με το International Labour Organisation.

Πιστοποιήσεις vegan προϊόντων είναι το “PETA Approved” για ρούχα και καλλυντικά. Ειδικά για τις συνθήκες υπάρχει και το Fair Wear Foundation που διεξάγει ελέγχους σε όλο το supply chain για συνθήκες υγείας και ασφάλειας καθώς και δίκαιους μισθούς. Τέλος, η πιστοποίηση OEKO-TEX μας διαβεβαιώνει ότι κατά την επεξεργασία των υφασμάτων, δεν έχουν χρησιμοποιηθεί τοξικές χημικές ουσίες και, παράλληλα, ελέγχει τις συνθήκες υγείας και ασφαλείας της βιοτεχνίας ή του εργοστασίου.Τέλος, μια πολύ αξιόπιστη πιστοποίηση είναι η B Corporation που αφορά στον περιβαλλοντικό αντίκτυπο που έχει μια εταιρείας καθώς και στην διάφανεια της απέναντι στο καταναλωτικό κοινό. Κάθε εταιρία πρέπει να ανανεώνει τις πιστοποιήσεις ετησίως και πληρώνει ένα σεβαστό ποσό για να διεξάγονται οι έλεγχοι και να μπορεί, αφού εγκριθεί, να χρησιμοποιεί τις πιστοποιήσεις στο site της. Για τον λόγο αυτό, οι ηθικές εταιρείες είναι παραδοσιακά και πιο ακριβές

Πού να ανακυκλώσουμε τα ρούχα μας;

Από τα ρούχα που ρίχνουμε στους κάδους ανακύκλωσης των καταστημάτων γρήγορης μόδας, όπως H&M, Levis, Reebok και Adidas, μόλις το 1-2% ανακυκλώνονται στην πραγματικότητα. Σύμφωνα με την αναφορά της H&M το 2016, μόλις το 0,7% από τα υφάσματα που χρησιμοποιήθηκαν για την δημιουργία ρουχισμού, προερχόταν από ανακυκλωμένο ύφασμα. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί τα ρούχα, από εταιρείες γρήγορης μόδας και όχι μόνο, είναι φτιαγμένα από αναμειγμένες ίνες διαφορετικών υφασμάτων που δεν διαχωρίζονται εύκολα (π.χ. 30% πολυεστέρας, 20% βισκόζη, 50% rayon). Επίσης, ακόμη και στην περίπτωση που ανακυκλώνονται απαιτείται πολλή ενέργεια για να ανακυκλωθεί ένα ύφασμα. Συγκεκριμένα, το βαμβάκι και είναι λιγότερο ανθεκτικό και ποιοτικό μετά την ανακύκλωση, καθώς αποδυναμώνεται το νήμα του βαμβακιού και μετά την ανακύκλωση παράγεται λιγότερο προϊόν. Η “Ι:Collect”, η εταιρεία που διαχειρίζεται τα προς ανακύκλωση υφάσματα αναφέρει ότι το 35%, από τα ρούχα που πετιούνται στους κάδους, μετατρέπεται σε χαλιά και μονωτικά υλικά.

Τι συμβαίνει όμως με τα υπόλοιπα;

Τα ρούχα που δίνουμε για ανακύκλωση στέλνονται πίσω στις χώρες όπου και φτιάχτηκαν όπως το Μπαγκλαντές, τη Καμπότζη, την Ινδία και σε όλη τη