Η Παγκόσμια Ημέρα Βιοηθικής θεσπίσθηκε το 2015, κατόπιν πρότασης της Έδρας Βιοηθικής της ΟΥΝΕΣΚΟ προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.Η Βιοηθική είναι κλάδος της Ηθικής, ο οποίος ασχολείται με τα ηθικά διλήμματα που δημιουργούνται από την αλματώδη εξέλιξη της επιστήμης, ιδίως της βιοϊατρικής, της βιοτεχνολογίας και της γενετικής.Συγκεκριμένα, εξετάζει και αναλύει ηθικά ζητήματα, όπως αυτά που αφορούν στην ευθανασία, τις αμβλώσεις, την κλωνοποίηση, την τροποποίηση του γονιδιώματος, τη γενετική μηχανική κ.ά.

Ο όρος «βιοηθική» πηγάζει από τις ελληνικές λέξεις «βίος» και «ηθική», κι έχει ως σημείο εκκίνησης τον Αμερικανό βιοχημικό Βαν Ρένσελερ Πότερ (1911-2001), ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της βιοηθικής.Η αναφορά της λέξης «βιοηθική» έγινε για πρώτη φορά στο βιβλίο του «Bioethics: A Bridge to the future» («Βιοηθική: Γέφυρα προς το μέλλον»), που εκδόθηκε το 1971. Ο Πότερ προσπάθησε να βρει μία έννοια που να ισορροπεί τον επιστημονικό προσανατολισμό της ιατρικής με τις ανθρώπινες αξίες.

Κλωνοποίηση

Η λέξη προέρχεται από την Ελληνική λέξη Κλώνος.Η προέλευση αυτής της αναπαραγωγικής ονομασίας βρίσκεται στην αμπελουργία: τα φρούτα δεν μπορούν να αναπαραχθούν αξιόπιστα από τους σπόρους. Εάν θέλετε το ίδιο είδος σταφυλιού που είχατε στο μητρικό αμπέλι, θα πρέπει να πολλαπλασιαστείτε από το γονικό σώμα και όχι από ένα μείγμα γονικών γαμετών. Κλωνοποίηση είναι η διαδικασία δημιουργίας ενός ή περισσοτέρων ομοίων αντιγράφων από ένα πρότυπο. Στο χώρο της Βιολογίας αυτό το πρότυπο μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα μόριο (π.χ. DNA ή RNA) ή ένα γονίδιο,ένα κύτταρο (π.χ. βακτήριο, λεμφοκύτταρο), ή ακόμη και ένα πολυκύτταρο οργανισμό. Με τη μοριακή κλωνοποίηση επιδιώκεται η αντιγραφή μορίων ή γονιδίων με σκοπό την ευχερέστερη μελέτη τους ή εκμετάλλευσή τους. Με την κλωνοποίηση μικροοργανισμών επιδιώκεται η παραγωγή πολλαπλών αντιγράφων ενός μικροοργανισμού, στον οποίο έχει εισαχθεί ένα ευνοϊκό για τα προϊόντα του γονίδιο.

Αν παρακολουθήσει κανείς ιστορικά την κλωνοποίηση, θα παρατηρήσει την παρουσία της στις αρχές του 20ου αιώνα.Συγκεκριμένα τη δεκαετία του 1950 απαντάται η κλωνοποίηση βατράχων και ειδικότερα γυρίνων (δεν είναι ενήλικες βάτραχοι),ενώ περαιτέρω προσπάθειες έγιναν για να δημιουργηθεί ο κλώνος ενός ενήλικου θηλαστικού.

Το 1996 έγινε η πρώτη κλωνοποίηση ενός προβάτου της «Ντόλι».

Στις 22 Φεβρουαρίου 1997 ο ​​κόσμος ξύπνησε με ένα νέο φαινόμενο: ένα κλωνοποιημένο σκωτσέζικο πρόβατο με το όνομα Ντόλυ. Έγινε παγκόσμια σούπερ σταρ: διάσημη επειδή ήταν εντελώς φυσιολογικό πρόβατο.Η Ντόλι κλωνοποιήθηκε μέσω της διαδικασίας μεταφοράς πυρήνα από ζωντανά ενήλικα κύτταρα, από τους Ίαν Γουΐλμουτ, Κιθ Κάμπελ και τους συναδέλφους τους στο ινστιτούτο Ρόσλιν, κοντά στο Εδιμβούργο της Σκωτίας. Η Ντόλι δηµιουργήθηκε από κύτταρο που ελήφθη από θηλαστικό αδένα. Το υπόλοιπο δείγμα ιστού καταψύχθηκε µε σκοπό να χρησιμοποιηθεί αργότερα, όπως κι έγινε. Στο ωάριο, από το οποίο προήλθε η Ντόλι, είχε μεταφερθεί πυρήνας από το μαστό ενός άλλου εξαετούς προβάτου (δεν υπάρχουν πληροφορίες για αυτό το πρόβατο).

Ήταν η πρώτη επιτυχημένη απόπειρα κλωνοποίησης θηλαστικού από ενήλικο κύτταρο, η γέννηση της Ντόλι,το 1996, στο Ινστιτούτο Ρόσλινκοντά στο Εδιµβούργο, και όπως ήταν φυσικό έγινε πρώτη είδηση σε όλα τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.Μάλιστα χαρακτηρίστηκε επιστημονικό θαύμα, αν και αρκετοί επιστήμονες άσκησαν κριτική στην τεχνική λόγω των πολλών αποβολών κατά την πρώτη κλωνοποίηση χρησιμοποιήθηκαν 277 ωάρια, εκ των οποίων επέζησε μόνο ένα, η Ντόλι. Ακόμη και στις περιπτώσεις που τα ζώα γεννιούνταν, παρουσίαζαν σοβαρά προβλήματα υγείας ή πέθαιναν πρόωρα.

Η Ντόλυ απέδειξε επίσης την αρχή που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «Διδασκαλία Wilmut» που ισχυρίζεται ότι η έκφραση «βιολογικά αδύνατο» έχει χάσει κάθε νόημα. Ο Wilmut υποστήριξε ότι η εξαφάνιση της βιολογικής αδυναμίας προκάλεσε μια νέα κοινωνική κατάσταση, την οποία ονόμασε «την εποχή του βιολογικού ελέγχου». Για την Ντόλυ η ζωή δεν υπήρξε τόσο ήρεμη,το πρόβατο γέρασε πρόωρα στην ηλικία των έξι ετών.Υπέφερε από αρθρίτιδα και εμφάνισε μια ασθένεια των πνευμόνων με αποτέλεσμα να του γίνει ευθανασία το 2003. Ταριχεύτηκε και το σώμα της βρίσκεται σήμερα σε κοινή θέα στο εθνικό μουσείο της Σκωτίας.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΑ ΖΩΑ

Οι μελετητές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου καθώς μπορεί να προκαλέσουν τη δημιουργία μεταλλαγμένων ιών και μικροβίων,τα οποία δεν θα μπορούν να αντιμετωπιστούν. Τα ζώα, τα οποία θα δημιουργούνται με το ίδιο ανοσοποιητικό σύστημα θα είναι όλα ευάλωτα στο ίδιο μικρόβιο και τέτοιου είδους καταστάσεις θα πάρουν διαστάσεις επιδημίας.Η κλωνοποίηση των ζώων έδειξε ότι η διαδικασία που χρησιμοποιείται είναι ανεπαρκής.Για κάθε 100 δοκιμές για παραγωγή ενός νέου κλωνοποιημένου οργανισμού, πετυχαίνουν μόνο οι 2. Από τις κυήσεις που θα προκύψουν από τις πετυχημένες προσπάθειες, μόνο ένα μικρό ποσοστό θα επιβιώσει μετά την γέννηση.Το ποσοστό των κλωνοποιημένων ζώων που επιβιώνουν μετά από τη περιγεννητική περίοδο είναι πολύ μικρό.Οι κίνδυνοι για το κλωνοποιημένο ζώο δεν έχουν σχέση μόνο με τα προβλήματα κατά τον τοκετό.

Οι συχνότερες ανωμαλίες που έχουν περιγραφεί σε κλωνοποιημένα ζώα είναι οι ακόλουθες:

• Τα ζώα αυτά έχουν συνήθως πολύ μεγάλο μέγεθος κατά την εμβρυική τους ζωή, προβλήματα στον πλακούντα ,στους πνεύμονες και στην καρδιά.

• Παρουσιάζουν επίσης,ανωμαλίες στον εγκέφαλο και στους νεφρούς.

• Συχνά,ανωμαλίες του ανοσοποιητικού συστήματος που αποτελεί το βασικό σύστημα άμυνας του οργανισμού.

• Η διαδικασία μπορεί να οδηγήσει παράλληλα στη δημιουργία γενετικά τροποποιημένων ιών και μικροβίων, δύσκολα αντιμετωπίσιμων.

• Επίσης,τα κλωνοποιημένα είδη θα είναι στάσιμα,αφού θα βρίσκονται στο τέλος της εξελικτικής τους πορείας, διότι θα στερούνται της δυνατότητας βελτίωσής τους με τους μηχανισμούς της προσαρμογής και της φυσικής επιλογής.

• Παρά το γεγονός ότι στα ζώα είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν, εντούτοις έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στη συμπεριφορά και στη ψυχολογία των κλωνοποιημένων ζώων

• Εκτός από τους κινδύνους για το νέο οργανισμό, έχουν παρατηρηθεί και πολλοί θάνατοι στα ζώα τα οποία έχουν προσφέρει τη μήτρα τους, για την ανάπτυξη και γέννηση του κλωνοποιημένου οργανισμού.

• Οι λόγοι για τους οποίους παρατηρούνται όλες αυτές οι σοβαρές ανωμαλίες στον κλώνο και στη μητέρα, οφείλονται σε ανωμαλίες που δημιουργούνται στο DNA του σωματικού κυττάρου που χρησιμοποιείται για σκοπούς πυρηνικής μεταμόσχευσης.

• Οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι γενεσιουργές ανωμαλίες, προκύπτουν κατά τη διαδικασία δραστηριοποίησης του DNA του δότη.

«Κανένας σκοπός δεν είναι τόσο υψηλός που να δικαιολογεί τόσο χαμερπείς μεθόδους», είχε πει ο Άλμπερτ Άινστάιν για τα πειράματα σε ζώα.

Τα πειράματα σε ζώα δεν γίνονται σε απομακρυσμένα εργαστήρια, αλλά η τραγική πραγματικότητα είναι ότι οι δοκιμές σε ζώα εκτελούνται σε αμέτρητες περιοχές σε όλο τον κόσμο.Εμφανίζονται σε πανεπιστήμια, ιατρικές σχολές, φαρμακευτικούς χώρους εργασίας και στρατιωτικά αμυντικά ιδρύματα. Ένας από τους λόγους που εμφανίζονται σε τόσο μεγάλο αριθμό θέσεων είναι ότι οι εφαρμογές τους δυστυχώς είναι ευρείες.Είναι ηθικά λάθος να προκαλούμε πόνοι στα ζώα και αυτά να υποφέρουν, γι 'αυτό ο πειραματισμός σε ζώα προκαλεί σοβαρά ηθικά προβλήματα.

Στις μέρες μας,δεδομένου ότι η σύγχρονη κοινωνία αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο την ηθική υποχρέωσή της να σέβεται τα ζώα και το φυσικό περιβάλλον,η χρησιμοποίηση ζώων εργαστηρίου αποκτά,εκτός από επιστημονική, και σαφώς εντονότερη ηθική διάσταση. Παράλληλα,ολοένα και περισσότερες μελέτες, δημοσιευμένες σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά αναφέρουν ότι ο σχεδιασμός και η εκτέλεση πρωτοκόλλων με τη χρησιμοποίηση ζώων υστερούν σημαντικά σε ποιότητα σε σχέση με τις αντίστοιχες κλινικές μελέτες.

Η χρήση μη ανθρώπινων ζώων προς όφελος των ανθρώπων είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα σε πολλές από τις χώρες του κόσμου.Πολιτιστικά ήθη και παραδόσεις, το καθεστώς των ζώων σε διάφορες θρησκείες, ατομικές και πολιτισμικές ηθικές αξίες και η ποικιλομορφία του ενδιαφέροντος για συγκεκριμένα είδη (συμπεριλαμβανομένων των αντιλήψεων για [π.χ. σκύλοι και γάτες] έναντι των ανατριχιαστικών[π.χ. ποντίκια, αρουραίοι και ερπετά]) όλα συμβάλλουν σημαντικά στην πολυπλοκότητα της αντιμετώπισης ηθικών (ορθότητα ή αδικία) και ηθικά (τι θα έπρεπε) ζητήματα που εμπλέκονται κατά την εξέταση της χρήσης ζώων σε βιοϊατρική έρευνα, διδασκαλία και δραστηριότητες δοκιμών.

Επιπλέον, είναι σίγουρα δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να προσδιοριστεί ποια θα είναι η ηθική κατάσταση των αισθανόμενων ζώων (είδη που μπορούν να αισθάνονται πόνο και να υποφέρουν), πλάσματα που δεν είναι άτομα αλλά δεν είναι απλά πράγματα. Αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν επίσης στην πολυπλοκότητα του νομικού κλίματος στις πολυάριθμες χώρες στις οποίες υπάρχει κάποιο είδος εποπτείας της χρήσης ζώων σε βιοϊατρικές δραστηριότητες.

Όταν επιχειρείτε να δικαιολογήσετε την αξία της χρήσης ζώων σε βιοϊατρικές δραστηριότητες, μπορεί να είναι απαραίτητο να συμπεριλάβετε την εξέταση ενός υποσυνόλου σύγχρονων πολιτιστικών και ηθικών ζητημάτων: Είναι ηθικά αποδεκτό να χρησιμοποιείτε ζώα για οποιονδήποτε ανθρώπινο σκοπό;

Θα μπορούσε η χρήση οποιουδήποτε αιχμαλωτισμένου ή κατοικίδιου ζώου για οποιονδήποτε σκοπό να ισοδυναμεί με αναγκαστική ανθρώπινη δουλεία;

Είναι απίθανο ότι αυτό αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία ηθική άποψη για τους περισσότερους πολιτισμούς. Ωστόσο, είναι πιθανό να πούμε ότι ορισμένα άτομα μπορεί να πάρουν αυτήν την ηθική θέση. Εάν κάποιος καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι όχι, η περαιτέρω συζήτηση σχετικά με την αξία ή την ανάγκη χρήσης ζωικών θεμάτων σε βιοϊατρικές δραστηριότητες θα ήταν καθαρά ακαδημαϊκή.

Υπάρχουν διαφορετικές πολιτισμικές αντιλήψεις σχετικά με την ηθική αποδοχή της χρήσης ζώων, οι οποίες μπορούν να περιλαμβάνουν τον τρόπο χρήσης του ζώου, τον σκοπό της χρήσης ή ακόμη και τα είδη που χρησιμοποιούνται. Είναι πιθανό ότι οι περισσότεροι πολιτισμοί και κοινωνίες δέχονται τη χρήση ορισμένων ειδών ζώων ως κατοικίδια ζώα. Υπάρχουν είδη ζώων που είναι σεβαστά σε μια κουλτούρα που μπορούν να καταναλωθούν σε άλλη (π.χ. αγελάδες και σκύλοι).

Πού τραβάμε τη γραμμή;

Εάν η κοινωνία έπρεπε να αποφασίσει ότι τουλάχιστον τα αισθανόμενα ζώα έχουν ηθικά ή νομικά δικαιώματα, πού κατά μήκος της ταξινομικής κλίμακας πρέπει να χαράσσεται η γραμμή; Σήμερα, οι περισσότεροι νόμοι και κανονισμοί που διέπουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα ζώα ισχύουν μόνο για τα σπονδυλωτά ζώα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μόνο ορισμένα είδη σπονδυλωτών. Η θεωρία για την επιλογή αυτών των ταξονομικών κριτηρίων είναι ότι μόνο τα σπονδυλωτά έχουν την ανατομική και φυσιολογική ικανότητα να θεωρούνται αισθαντικά και έτσι να βιώνουν πόνο. Ωστόσο, έχει αποδειχθεί καλά ότι τουλάχιστον ορισμένα ασπόνδυλα είδη, για παράδειγμα, χταπόδια, έχουν ένα επίπεδο νοημοσύνης που θα μπορούσε να συμπεράνει την αίσθηση (Borell 2015). Ακόμα και οι γαιοσκώληκες παράγουν ενδορφίνες, οι οποίες είναι γνωστό ότι λειτουργούν για τη μείωση του πόνου στον άνθρωπο (DeGrazia 1996), υποδεικνύοντας ίσως ότι οι γαιοσκώληκες μπορούν να αισθάνονται πόνο και επομένως να είναι αισθανόμενα.

Η προσπάθεια καθορισμού μιας σταθερής γραμμής που χωρίζει τα ζώα σε εκείνα που αξίζουν δικαιώματα και σε εκείνα που δεν αξίζουν έχοντας κριτήρια ανθρωποκεντρικά είναι εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη.Έτσι και λόγω των συνεχόμενων επιστημονικών ανακαλύψεων της πολυπλοκότητας σε πολλά είδη ζώων, η καλύτερη ηθική προσέγγιση θα ήταν η παροχή της καλύτερης φροντίδας για όλα τα ζώα, η μη εκμετάλλευση τους για κανένα ανθρώπινο σκοπό και η απελευθέρωση τους.